ဒဿနိကဗေဒဌာန

ဒဿနိကဗေဒဘာသာရပ်

အင်္ဂလိပ်စာလုံး Philosophy သည် ဂရိစာလုံး philein နှင့် sophia ကို ပေါင်းစပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ Philein မှာ နှစ်သက်မြတ်နိုးခြင်း (to love) ဖြစ်၍ sophia မှာ ဉာဏ်ပညာ (wisdom) ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် Philosophy ကို 'အသိပညာကို နှစ်သက်မြတ်နိုးခြင်း' (love of wisdom) ဟု ဖွင့်ဆိုနိုင်ပါသည်။ မြန်မာလို ဒဿနိကဗေဒ စာလုံးမှာ Pāli ပါဠိဝေါဟာရ darsana (ဒဿန)မှ ဆင်းသက်လာပြီး အဓိပ္ပါယ်မှာ 'သစ္စာတရားကို သိမြင်ခြင်း' (vision of truth) ဖြစ်ပါသည်။

ဒဿနပညာရပ်ကို အဓိပ္ပါယ်ဖွင်ဆိုရန် အလွန်ခက်ခဲပါသည်။ ထိုကြောင့် ဒဿိနိကဗေဒကို အသိပညာကို ရှာဖွေခြင်း၊ အမှန်တရားကို စူးစမ်းခြင်းဟု ယေဘုယျသဘောဖြင့်သာ ဖွင့်ဆိုနိုင်သည်/ ဒဿိနပညာရှင်များစွာက ဒဿနပညာရပ်နှင့် ပတ်သက်၍ အနက်အဓိပ္ပါယ် အမျိုးမျိုးဖွင့်ဆိုခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း C.E.M Joad ၏ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုမှုသည် အသင့်လျော်ဆုံးဖြစ်သည်။ သူ့အလိုအရ ဒဿနပညာသည် စကြသဠာ၏ သဘော သဘာ၀နှင့် လူနှင့်ပတ်သက်သော လူမှုပြဿနာများကို စိတ်၀င်းစား ဖြေရှင်းပေးသည်။ အမှန်ဆို ၍ဿနပညာသည် အယူအဆ၊ အသိပညာများကို မှန်ကန်စွာ အနက်ဖွင့်ဆိုရန်၊ ဝေဖန်ဆန်းစစ်လေ့လာရန် ဖြစ်သည်။

ဒဿနပညာက လေ့လာသည့်နယ်ပယ် (၅)ရပ်ကို အောက်ပါအတိုင်း အကျဉ်းချုပ် တင်ပြထားသည်။

(၁) Metaphysics (Ontology)(တက္ကိကဗေဒ/ ရှိမှုဗေဒ)

ရှိမှုဗေဒနယ်ပယ်သည် အဆုံးအစွန် အစစ်အမှန်တရားများ၏ သဘောသဘာ၀နှင့် သက်ဆိုင်သော အမေးများကို လေ့လာခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ တက္ကိကပညာရှင်မျာသည် စကြ၀ဠာ၏ သဘောသဘာ၀နှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်းထုတ်ကာ အဖြေရှာခဲ့သည်။  စကြသဠာ၏ မူလအစသည် အဘယ်နည်း။ ကျွန်ုပ်တို့ မြင်တွေ့နေရသော လောကသည် စစ်မှန်သော လောကလား၊ စသဖြင့် မေးခွန်းများကို ဖြေဆိုခဲ့ကြသည်။

(၂) Epistemology (သိမှုဗေဒ)

သိမှူဗေဒနယ်ပယ်သည် အသိပညာနှုန်းစံနှင့် သဘောသဘာ၀ သက်ဆိုင်သော အမေးများကို လေ့လာခြင်းဖြစ်သည်။ သိမှုပညာရှင်များသည် အခြေခံကျသော ဝေါဟာရများ - 'အသိပည'၊ 'ယုံကြည်မှု'၊ 'နှုန်းစံ' အစရှိသည့် အနက်အဓိပ္ပါယ်အမှန်ကို စူးစမ်းအဖြေရှာခဲ့ ကြသည်။

(၃) Logic (ယုတ္တိဗေဒ)

ယုတ္တိဗေဒနယ်ပယ်သည် တွေးတောဆင်ခြင်မှု၏ သဘောသဘာ၀နှင့် သက်ဆိုင်သော အမေးများကို လေ့လာသည်။ မှန်ကန်သော ဆင်ခြင်မှု၏ စည်းမျဉ်းများ၊ နည်းဗေဒများကို စနစ်တကျ စူးစမ်းလေ့လာသည်။

(၄) Ethics (ကိုယ်ကျင့်တရားပညာ) 
ကိုယ်ကျင့်တရားပညာသည် လူသားအပြုအမူ၏ သဘောသဘာသနှင့် သက်ဆိုင် သောအမေးများကို လေ့လာသည်။ ကိုယ်ကျင့်တရားပညာရှင်များသည် ကိုယ်ကျင့်တရား ဆိုင်ရာ အပြုအမူများ၏ နှုန်းစံများ၊ အခြေခံသဘောတရားများ၊ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်များ၏ သဘောသဘာ၀ကို စိတ်၀င်စား အဖြေရှာသည်။

(၅) The philosophy of X

ဒဿနပညာသည် အလွန်ကျယ်၀န်းသော လေ့လာမှုဖြစ်၍ နောက်ထပ်လေ့လာသော နယ်ပယ်များဖြစ်သော သိပ္ပံဒဿန၊ သမိုင်းဒဿန၊ ပညာရေးဒဿန၊ ရသပညာ၊ ဘာသာရေးဒဿန များကိုလည်း လေ့လာသည်။

မန္တလေးနိုင်ငံခြားဘာသာတက္ကသိုလ်တွင် ဒဿနိကဗေဒဌာနမှ ဒုတိယနှစ်ဘာသာ စကား အားလုံးအတွက် ပထမပညာသက်ကာလတွင် သင်ကြားပေးပါသည်။ အရှေ့တိုင်း ဦးစားပေး ဘာသာရပ်များ (တရုတ်၊ ဂျပန်၊ ကိုရီးယား၊ ထိုင်း) အတွက် (Phil-2010) "The Principle of Logical Reasoning and The Philosophies of the East" ကို သင်ကြားပေးပါ သည်။ အနောက်တိုင်း ဦးစားပေး ဘာသာရပ်များ (အင်္ဂလိပ်၊ ဂျာမန်၊ ပြင်သစ်၊ ရုရှား) အတွက် (Phil-2011) "The Principle of Logical Reasoning and The Philosophies of the East" ကိုသင်ကြားပေးပါသည်။ မန္တလေးနိုင်ငံခြားဘာသာ တက္ကသိုလ်တွင် ဒဿနိကဗေဒသည် အထောက်ကူပြု ဘာသာရပ်ဖြစ်သော်လည်း ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူများကို ဒဿန ပညာရပ်၏ နယ်ပယ်၊ သဘောသဘာ၀၊ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုချက်နှင့် ယုတ္တိဗေဒ၏အကြောင်းအရာ၊ နယ်ပယ်၊ သဘောသဘာ၀တို့ကို နားလည် သဘောပေါက်အောင် သင်ကြားပေးပါသည်။

ဤဘာသာရပ်ကို သင်ကြားရသည့် ရည်ရွယ်ချက်မှာ- ပညာသင်ယူ လေ့လာရာတွင် ဆက်စပ်တွေးတောနိုင်မှု၊ နှိုင်းယဉ်ဆင်ခြင်နိုင်မှု၊ ချဲ့ထွင်တွေးခေါ် သုံးသပ်နိုင်မှု၊ ဝေါဟာရ များအနက်အဓိပ္ပါယ်ကို တိကျစွာ သက်မှတ်နိုင်ရန်၊ ယဉ်ကျေးမှုထုံးဓလေ့များ၊ စာပေးများ ပိုမိုနားလည်လာစေရန်၊ ကိုယ်ကျင့်တရားတန်ဖိုးနှုန်းစံများ သိရှိလိုက်နာစေရန်၊ မှန်ကန်မျှတ သောဆုံးဖြတ်နိုင်မှုသာမက လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်နှင့် နိုင်ငံအကျိုးကို သယ်ပိုးဆောင်ရွက် နိုင်သူများကို မွေးထုတ်ပေးနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။

ဌာန မိသားစုများ